Người Nhạc Sĩ Mù

Tôi biết trước lần này
việc nhuận chính và những đoạn thêm bớt sẽ làm người đọc ngạc nhiên, nên thấy cần
phải giải thích. Đề tài chủ yếu cũng như động cơ căn bản về tâm lý của câu chuyện
là lòng khao khát được thấy ánh sáng của con người, một thứ khao khát do bản
năng, do cơ thể thôi thúc. Đấy là mấu chốt cuộc khủng hoảng tinh thần trong
phát triển của nhân vật chính câu chuyện và cách giải quyết nó. Trong số những
lời phê bình của bạn thân tôi, hoặc trên báo chí, có những lời phản đối, cho là
cái bản năng ham muốn ánh sáng ấy không thể có ở một người mù từ thuở lọt lòng.
Những người này không hề thấy ánh sáng, vậy họ không thể thấy thiếu thốn cái mà
họ không bao giờ biết đến. Theo tôi, lời chê trách đó có phần không đúng. Chúng
ta chưa hề bao giờ bay được như chim, thế mà ai cũng thấy rõ rệt cái cảm giác
bay liệng trên không đã từ bao nhiêu năm vẫn hằng ám ảnh các trẻ em và các
thanh niên trong những giấc mơ. Tuy nhiên, cũng xin thú thực là cái chủ đề ấy
được đưa vào câu chuyện trước hết là do trí tưởng tượng của tôi gợi ra. Mãi mấy
năm về sau, khi cuốn sách này đã được tái bản nhiều lần, trong một buổi dạo
chơi, tôi đã may mắn được có dịp quan sát trực tiếp. Hai chú bé kéo chuông mà độc
giả sẽ thấy nói đến ở chương VI (một chú bị mù từ thuở lọt lòng), tâm trạng
khác nhau của hai chú, đoạn tả hai chú với lũ trẻ con, những lời của chú Iêgo
nói về những giấc mơ, tất cả những cái đó, tôi đã mục kích tại chỗ và có ghi
vào sổ tay ngay trên tháp chuông nhà thờ Sarôpski thuộc giáo quản khu Tam bốp.
Ngày nay có lẽ hai chú bé vẫn còn sống và đang giới thiệu tháp chuông với khách
đến thăm. Từ ngày đó mỗi lần sách tái bản, tôi lại băn khoăn về đoạn này mà
theo tôi, là đoạn quyết định để giải quyết dứt khoát vấn đề. Chỉ hiềm vì câu
chuyện đã viết xong, viết lại thực rất khó, nên tôi cứ chần chừ mãi không đưa
đoạn này vào.

Lần tái bản này, đoạn thay đổi kể trên là phần
thay đổi quan trọng nhất. Những chi tiết sửa đổi khác chỉ là hậu quả của nó, vì
một khi đề tài đã sửa lại, tất nhiên tôi không thể chỉ làm việc nhét thêm một
đoạn mới vào một cách máy móc, óc tưởng tượng của tôi trở lại vết cũ, công việc
của nó tất nhiên thấy phản ánh trên những đoạn khác trong câu chuyện.

25-2-1898