Đô Đốc Bùi Thị Xuân

Nếu
có một nữ tướng như ta nữa thì cửa Nhật Lệ(1) không để lạnh. Nhà ngươi khó mà đặt
chân được tới đất Bắc hà… Triều vua Quang Trung có vài nữ tướng, trong
số đó nổi bật hơn cả là Đô đốc Bùi Thị Xuân.

I.Tiểu
sử:

Bùi Thị Xuân ( 裴氏春;?- 1802) Quê ở làng Xuân Hòa, xã
Bình Phú huyện Bình Khê, nay là huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định.Chưa rõ tên cha mẹ,
chỉ biết bà là cháu thái sư Bùi Đắc Tuyên. Bà là người phụ nữ xinh đẹp, nhờ sớm
học võ với đô thống Ngô Mạnh nên bà rất giỏi võ nghệ, nhất là môn song kiếm.
Chuyện kể rằng, trên đường đến Tây Sơn tụ nghĩa Trần Quang Diệu (1) đã đánh
nhau với một con hổ lớn, hung dữ. Nhân đi qua đấy, bà Xuân đã rút kiếm xông vào
cứu trợ. Quang Diệu bị hổ vồ trọng thương nên phải theo bà về nhà chữa trị. Sau
hai người thành gia thất rồi cùng nhau về tòng quân dưới ngọn cờ Tây Sơn ở chiến
khu Phú Lạc.Nhờ vào tài nghệ về chiến thuật, binh bị cộng với lòng dũng cảm; vợ
chồng bà nhanh chóng trở thành những tướng lĩnh trụ cột, góp công lớn trong
công cuộc đánh đuổi quân Mãn Thanh vào đầu xuân Kỷ dậu 1789 và so tranh quyết
liệt với quân Nguyễn Ánh hơn 10 năm …

Người ta còn kể, khi đến
với Nguyễn Huệ, người con gái trẻ đẹp làng Xuân Hòa này không chỉ tòng quân một
mình mà còn dẫn theo một đội nữ binh do mình đào tạo và một đoàn voi rừng đã được
bà rèn luyện thuần thục.Trước khi gia nhập quân Tây Sơn, bà đã tự phong là “Tây
Sơn nữ tướng”. Sau này bà được hội kiến với Nguyễn Huệ, Huệ cũng thừa nhận bà rất
xứng đáng với danh xưng đó; và vương còn ban tặng thêm bốn chữ “Cân quắc anh
hùng”.

…