Làm Lẽ

Một buổi trưa nắng gắt, cuối hè. Hình như có
bao nhiêu sức nóng, ngày giờ cố hút hết, để sắp sửa sang thu. Trong làng không
một tiếng động; mọi vật bị nắng đốt, im lìm trong không khí khó thở. Không một
hơi gió.

Trên chiếc sân đất nẻ, gồ ghề và rắn cứng,
Trác đội chiếc nón chóp rách, khom lưng quét thóc. Nàng phải dển hai bàn chân để
tránh bớt sức nóng của sân đất nện. Thónh thoảng, nàng đứng ngay người cho đỡ mỏi
lưng, rồi đưa tay áo lên lau mồ hôi ròng ròng chảy trên mặt. Chiếc áo cánh nhuộm
nâu đã bạc màu và vá nhiều chỗ bị ướt đẫm, dán chặt vào lưng nàng. Cái yếm trắng
bé nhỏ quá, thẳng căng trên hai vú đến thì và để hở hai sườn trắng mịn. Mỗi lần
Trác cúi hẳn xuống để miết chiếc chổi cùn nạy những hạt thóc trong các khe, cái
váy cộc, hớt lên quá đầu gối, để lộ một phần đùi trắng trẻo, trái hẳn với chân
nàng đen đủi vì dầm bùn phơi nắng suốt ngày.

Dưới mái hiên, ngay gần chái nhà bếp, bà Thân,
mẹ nàng, ngồi trên mảnh chiếu rách, chăm chú nhặt rau muống. Bà cầm trong tay từng
nắm rau con, vảy mạnh cho sạch những cánh bèo tấm, rồi cẩn thận ngắt lá sâu, lá
úa; vạch từng khe, từng cuống tìm sâu. Bà cẩn thận như thế là vì đã hai bữa cơm
liền, bữa nào trong bát rau luộc cũng có sâu, và Khải, con giai bà, đã phải
phàn nàn làm bà đến khó chịu. Chốc chốc, bà với chiếc khăn mặt đỏ rách vắt trên
vai, lau mắt như để nhìn cho rõ thêm.

Hết mớ rau, bà mệt nhọc, ngồi ngay hẳn lên, thở
hắt ra một hơi dài, đưa mắt nhìn ra sân. Thấy Trác làm lụng có vẻ mệt nhọc, bà
động lòng thương, dịu dàng, âu yếm bảo:

– Nắng quá thì để đến chiều mát hãy quét con ạ.
Tội gì mà phơi người ra thế.

Rồi bằng một giọng buồn buồn như nói một mình:

– Khốn nạn! Con tôi! Nắng thế này!

…