Nhân Chứng Cuối Cùng

Lễ sinh nhật thứ 52
của ông Lê Mai, một vị chánh án hồi hưu được tiếng là thanh liêm trong ngành tư
pháp, được tổ chức thật long trọng tại biệt thự Hồng Hoa, tư thất của ông Lê
Mai. Buổi dạ hội hóa trang tối hôm đó được sự tham dự của rất nhiều bạn bè, mỗi
người hóa trang một cách, và khéo léo đến nỗi không còn nhận ra nhau nữa. Không
khí ồn ào, vui vẻ lan tràn trong bữa tiệc và nổi bật nhất là tiếng đàn dương cầm
của chủ nhân, tiếng đàn vui tươi, dồn dập trước sự tán thưởng của mọi người. Nhưng
riêng Nguyễn Phương, chàng hoạ sĩ trẻ tuổi lại có một cảm tưởng khác biệt hơn.
Tiếng đàn vui tươi, rộn rã thật nhưng sao Nguyễn Phương lại thấy một vẻ réo rắt,
u uẩn như chứa chất một tâm sự buồn bã. Bất giác, chàng ngửng lên nhìn ông Lê
Mai. Với mái tóc bạc trắng do tuổi đời chồng chất, ông Lê Mai đang thả hồn theo
tiếng nhạc, ánh mắt tựa hồ đang theo dõi một thế giới xa xăm nào khác. Thái độ
có vẻ quá cách biệt với những cung đàn rộn rịp cho phép Nguyễn Phương tin tưởng
vào sự nhận xét vừa rồi. Nhưng chàng hoạ sĩ cũng không có thời giờ suy nghĩ
thêm vì tiếng đàn đã chậm dần và chấm dứt. Tiếng vỗ tay vang lên dồn dập và chủ
nhân nói lớn:

– Bây giờ xin mời các bạn qua phòng triển lãm
hoạ phẩm, tôi sẽ dành cho các bạn một sự ngạc nhiên.

Nguyễn Phương nốt gót theo đám đông sang phòng
bên. Có khoảng gần 100 bức tranh được sắp xếp thứ tự và đúng như lời ông Lê
Mai, tất cả mọi người đều sửng sốt. Những hoạ phẩm đều trái với mọi sức ức đoán
vì phần lớn mang một màu sắc tối, xám đen và nhất là nét vẽ hay đứt đoạn, gẫy
khúc. Đề tài lại thuộc loại siêu thực, vẽ những cảnh như ám ảnh, hối hận hoặc
các giấc mơ hãi hùng ghê gớm. Tuy vậy, Nguyễn Phương phải nhận rằng các họa phẩm
của ông Lê Mai có một nét đặc biệt và nghệ thuật đả khá cao. Sau một lát yên lặng,
một người khách chợt lên tiếng hỏi chủ nhân:

– Tôi không hiểu tại sao anh lại chuyển hướng
lạ lùng như vậy. Cách đây vài năm, anh thường vẻ cảnh vui tươi với màu sắc lộng
lẫy chói mắt mà bây giờ anh lại vẻ những gì có thể gọi là huyền hoặc tối tăm nhất.

Ông Lê Mai gật đầu, đáp lớn:

– Tôi cũng biết trước các bạn sẽ ngạc nhiên.
Phải, cách đây vài năm, tôi là một hoạ sĩ theo phái cổ điển “Ghi lại tạo vật”,
nghĩa là tìm cách vẽ sao cho thật giống phong cảnh bên ngoài. Tuy nhiên gần
đây, tôi lại quan niệm khác đi và cho rằng hội họa cũng gần giống như văn
chương vậy. Nếu văn chương phản ánh con người của tác giả “Văn là người”
thì các hoạ phẩm cũng biểu lộ tâm hồn họa sĩ. Và như vậy, nếu cứ vẽ theo lối cũ
thì phải chịu một sự gò bó, một cái khuôn sẵn có nên không thể ghi lại một cách
đầy đủ những rung cảm của người vẽ. Vì thế, tôi chuyển hướng, vẽ theo phái siêu
thực, thiên vẽ lối trình bày những tâm trạng u uẩn của vũ trụ hay tâm hồn.

…