Thành Cát Tư Hãn Và Đế Quốc Mông Cổ

Những cổ thư của Trung Hoa ít khi nhắc đến địa
danh Mạc Bắc. Xứ Mạc Bắc là miền đất nằm ở phía bắc sa mạc. Sa mạc nói đến ở
đây là sa mạc Qua Bích (Gobi), theo nghĩa Mông Cổ là “nơi trống rỗng”. Bởi vậy,
định được địa giới của xứ sở bát ngát này không phải là dễ. Đại khái thì xứ Mạc
Bắc phía đông sát tới biển Thái Bình bao la, phía tây tới sông Ob hoặc sông
Irtych, phía bắc tiếp giáp với miền băng giá quanh năm tuyết phủ, mênh mông vô
tận và vô chủ, ngày nay gọi là Tây Bá Lợi Á hoặc Xi Bia (Sibérie), phía nam là
sa mạc Qua Bích khô cằn, nóng lạnh thất thường, với khoảng chênh lệch nhiệt độ
giữa ban ngày và ban đêm rất cao.

Xứ này có nhiều thảo nguyên kế tiếp nhau, rất
thuận lợi cho việc di chuyển trên lưng ngựa, vì vậy, người dân xứ này, nam cũng
như nữ, cưỡi ngựa giỏi vào bậc nhất nhân loại. Họ là dân du mục, nay đây mai
đó, sinh sống bằng nghề chăn nuôi gia súc như bò, cừu, lạc đà, ngựa, nơi nào có
cỏ cho gia súc ăn thì họ tới, nơi nào hết cỏ thì họ bỏ đi. Thời xưa, họ nuôi rất
nhiều ngựa, bán cho người Tàu được nhiều tiền. Họ quen uống sữa tươi và máu
tươi gia súc, ăn thịt, rất ít ăn tinh bột và rau quả.

Cư dân xứ Mạc Bắc có thể tạm
chia làm ba tộc: tộc Mãn Châu (race toungouse, mandchoue) ở miền đông, tộc Mông
Cổ (race mongole) ở miền trung và tộc Đột Quyết còn gọi là Thổ (race turque) ở
miền tây. Một thi sĩ Việt Nam nổi tiếng thời tiền chiến là Xuân Diệu đã ca ngợi
thân mình óng ả của con gái Mạc Bắc bằng câu thơ “Ta yêu Ly Cơ hình nhịp
nhàng”. Xưa kia, họ chưa có quốc gia. Họ tổ chức thành những bộ lạc mà những
ông tù trưởng có rất nhiều quyền, kể cả quyền sinh sát. Họ giành giật nhau những
cánh đồng cỏ, cho nên chiến tranh xảy ra liên miên trên xứ sở này. Họ sống xen
kẽ nhau, gần như lẫn lộn với nhau, nhất là người Mông Cổ và người Đột Quyết,
cho nên cũng rất khó phân biệt. Ngôn ngữ của người Mông Cổ và ngôn ngữ của người
Đột Quyết lại cũng rất gần nhau nên càng khó phân biệt. Người Mông Cổ không có
chữ viết, phải mượn chữ viết của người Duy Ngô Nhĩ (Uyghur), một bộ lạc tộc Đột
Quyết, để ghi chép sổ sách. Bởi vậy, có nhiều người đã ghép hai tộc Thổ và Mông
Cổ làm một và gọi là tộc Thổ-Mông (race turco-mongole).

…