Tôi Kéo Xe

EPUB

Tác giả: Tam Lang

Thể loại: Tản Văn – Tạp Văn

Đọc online

Giới thiệu

hiên phóng sự Tôi kéo
xe của Tam Lang, do nhà Mai Lĩnh xuất bản từ năm 1935, đến nay đọc lại, vẫn thấy
còn nguyên giá trị.

Gần một thế kỷ đã
trôi qua, xã hội đã trải qua biết bao thăng trầm, biến cố, với biết bao máu lệ
của lịch sử, các thể tài sáng tác văn chương, báo chí đã biến đổi không ngừng với
rất nhiều những hình thức mới, đầy tính cách mạng, tân kỳ… Nhất là kỹ nghệ
làm báo, làm truyền hình, truyền thông mạng… đã có những thay đổi căn bản, những
biến chuyển mà kể cả những người làm nghề nhà báo, phóng viên cũng khó mà hình
dung hết được. Vậy mà bất chấp những thay đổi tưởng như bãi biển nương dâu ấy,
thiên phóng sự mỏng mảnh, giản dị Tôi kéo xe của Tam Lang, ngay giờ đây, vẫn là
một mẫu mực trong nghề, vẫn khiến người ta phải suy ngẫm…

Vì xét kỹ ra, các nhà
báo bây giờ, dẫu viết có khéo léo, mất công thế nào, cũng vẫn không qua nổi một
điều: sự chân thực. Mà sự “chân thực” ấy, hiện tại ai cũng biết cũng
rõ, dẫu đôi khi nó sờ sờ ra đấy, người viết báo nhìn thấy được, cảm thấy được
đã khó, nhưng có đủ dũng khí mà đề cập đến nó, vạch rõ chân tướng nó còn khó gấp
mười. Cái thách thức căn bản về nghề ấy, người viết Tôi kéo xe đã vượt qua
không mấy khó khăn. Tam Lang Vũ Đình Chí, khi quyết định cởi áo ký giả, mặc áo
cu li, để hóa thân thành một người kéo xe, một kẻ ngựa-người, quả thực đã thâm
nhập hoàn toàn vào cái vai ấy, nghề ấy, để mô tả chi tiết một bức tranh thực tế
sống động, và không phải là không rộng lớn về xã hội đang sống với những sự thực
chua chát, những mánh khóe, lọc lừa đen bạc, những đểu giả và nhẫn tâm của xã hội,
dưới đáy hoặc không, nhiều đĩ điếm và cũng lắm trưởng giả. Cứ như chúng ta thấy,
rất nhiều ký giả hiện nay, khi nhập vai viết về tệ nạn xã hội, cái kỹ năng cũng
vẫn chẳng vượt hơn tác giả Tôi kéo xe là bao, và với mức độ thiếu đầu tư cho một
đề tài của các tờ báo hiện tại, thì kể cả một bài báo gọi là dài kỳ nào đó,
cũng khó mà so sánh được với sự rốt ráo, thấu đáo, trọn vẹn của Tôi kéo xe của
nhà báo họ Vũ cách đây non thế kỷ. Ấy là không bàn đến các thể loại phóng sự
“tôi đi tôi đến tôi thấy” theo kiểu chuồn chuồn đạp nước.

Nhưng cái giá trị trước
nhất của Tôi kéo xe, phải nói đến, chính là văn phong của nó. Tiếng Việt và lối
viết của Tam Lang quả thật vẫn khá trơn tru, hiện đại, rất khác với những trang
viết ở cùng thời mà ta thấy hiện đã ít nhiều khó đọc bởi từ vựng cũ kỹ và diễn
đạt lạc hậu. Là một phóng sự báo chí, nhưng Tôi kéo xe đã có những câu văn cá
nhân hóa đặc sắc: “Ăn đã chẳng có gì béo bổ, ở cũng ở chui ở rúc, lại còn
dãi gió dầm mưa, phơi sương phơi nắng, đến đá cũng phải ốm, đừng nói là người.
Nhưng giời đã đày vào kiếp ấy, cũng chẳng chống lại được với giời! Biết giữ được
phần nào, hãy cứ hay phần ấy”. Ai đọc cũng thấy được đây là triết lý của một
anh cu li kéo xe, gốc gác đồ nho vậy!

Rồi những lối hạ bút
không kiêng dè như đá tạc:

“Người để người
kéo người là loài người ôm chung một cái nhục”.

Những đúc kết thẳng
băng, không khoan nhượng, mà đau xót, của người kéo xe:

“Ồ đời này, thằng
nào coi rẻ đồng tiền là thằng ngu. Thiên hạ nó đã lấy lực đồng tiền sai khiến
mình thì mình có chịu cho nó sai, cũng phải nhổ vào mặt nó mà lấy đồng tiền của
nó”.

Cùng cái nhạy cảm hài
hước của một người viết mà có lẽ cũng ít ký giả có được khi hành nghề.

“Tôi thấy tôi
như một thằng trần truồng đi ra phố, đang kéo một chiếc xe bò trên có dựng tấm
bảng đề rõ tên họ mình và cả tên họ những người thân thuộc của mình…”

o O o

Hơn 70 năm đã trôi
qua kể từ khi Tôi kéo xe ra đời, chiếc xe kéo đã biến mất từ lâu, xích lô vẫn
còn nhưng chỉ là dấu tích ở những đô thị mà xe ôm và taxi đang là phương tiện đi
lại phổ biến. Thế thời đã khác, phương tiện cũng khác. Thế nhưng, ai dám bảo rằng,
cái cảnh tượng sinh hoạt với đầy đủ sắc màu xanh đỏ tím vàng đen trước kia của
Tôi kéo xe, hiện giờ, đã không còn đen tím vàng xanh đỏ?

Trác Phong

Hà Nội, 7.2014