Một Tháng Ở Nam Kỳ

Tản Văn - Tạp Văn No Comment

EPUB

Tác giả: Phạm Quỳnh

Thể loại: Tản Văn – Tạp Văn

Đọc online

Giới thiệu

Làm trai đã đáng nền trai,

Phú Xuân đã trải, Đồng Nai cũng
từng.

Cứ theo lời ca dao đó thì tôi đây có lẽ cũng đã đủ
tư cách làm một “nền trai” đất Nam Việt vậy. Mùa xuân năm nay đã trải
qua mười ngày ở Huế, mùa thu này lại từng ở một tháng Nam Kỳ,…
không kể trong ngoại hai mươi năm trời đã sinh trưởng ở chốn Thăng Long
đô cũ, trong khoảng sông Nhị núi Nùng; nếu có thế mà đủ làm trai Nam Việt, thì
tôi đây thật đã thập phần xứng đáng rồi. Nhưng mà đoái nghĩ: nghề làm
trai ở đời, nhất là làm trai nước Nam này, há phải dung dị lắm rư? Lời ca
dao kia há có thiển nghĩa thế ru? Ôi! Đương buổi Quốc Triều gây dựng cơ đồ,
đánh nam dẹp bắc, thiếu gì những kẻ tang bồng hồ thỉ, chí khí nam
nhi, nay tòng quân ở Thuận Hóa, mai viễn thú đất Đồng Nai, vào sinh
ra tử chốn sa tràng, mong lập công danh cùng xã tắc: lời ca dao kia là tả
cái chí của những bậc vô danh anh hùng đó, chớ có đâu lại hợp với cái cảnh
một kẻ thư sinh nhỏ mọn như bỉ nhân đây, thừa lúc trong nước còn hiếm người
mới ra lạm một phần ngôn luận với quốc dân, nghĩ mình lắm lúc đã thẹn
thay, có đâu lại mê cuồng đến đem lời khen của cổ nhân mà tự gán cho
mình!…

Song Đi cho biết đó biết đây Ở nhà với
mẹ đến ngày nào khôn. ca dao cũng lại có câu như thế, thì tuy ở Huế mười
ngày, Nam Kỳ một tháng, chưa đủ làm được “nền trai” Nam Việt, mà cũng đủ
học “khôn” được ít nhiều. Huống tuy khác xứ mà cũng đất nước nhà, tuy người
lạ mà cùng là anh em, thời càng quen biết lại càng đậm đà cái tình máu mủ,
càng đằm thắm cái nghĩa quê hương; như thế thì mấy phen du lịch cũng là mấy
lần đi học cho biết cái nghề làm trai nước nhà vậy.

Lần trước đã từng thuật những sự tư tưởng cảm giác
ở Trường An, lần này lại xin kể những sự kinh lịch kiến văn ở Lục Tỉnh;
không phải là muốn khoe với ai cái văn chương sốc nổi, chỉ muốn đem lời
thành thực mà giãi bày bàn bạc cùng quốc dân, hoặc lòng nhiệt thành có
người cảm, lời bàn ngay có kẻ nghe, ấy là mãn nguyện vậy.

…